Երեխայի խոսքի զարգացման հիմնական փուլը առերևույթ սկսվում է 8-12 ամսականում, բայց նախքան թոթովանքի փուլը երեխան անցնում է ղունղունալու փուլը։ Ուշադիր մայրիկը քառասունքի մեջ դիտարկում է, թե երեխան քանի անգամ ղունղունաց (ժող.լեզվով ասած` աղու ասաց)։ Եթե երեխան ղունղունալու և թոթովանքի փուլերը անցել է հաջողությամբ, ունի պասսիվ բառամթերք (գիտի շրջապատող աշխարհի հիմնական հասկացությունները), զգայական ու հոգեկան ոլորտները զարգանում են կոնկրետ տարիքային փուլին համարժեք, բայց պասիվ բառապաշարը չի փոխվում ակտիվի, ուրեմն ի հայտ է գալիս շատ բացասական մի գործոն` հեռախոսը։ 

Անթիվ-անհամար են այն դեպքերը, երբ խոսքի բուռն զարգացման փուլում պարզվում է, որ երեխան դեռ վաղ տարիքից սնվել, օրվա մեծ մասն անց է կացրել հեռախոսի ընկերակցությամբ։ Արդյունքում մայրենի լեզվի հնչյունները դեռ լիարժեք չընկալած` երեխան զուգահեռ դիտում է ռուսերեն ու անգլերեն լեզվով մուլտֆիլմեր։ Եթե դրան գումարենք նաև քչախոս ընտանիքի գործոնը, ուրեմն հստակ կարելի է պատկերացնել երեխայի գլխում եղած շիլաշփոթը։ Ավելի բացասաբար է ազդում հեռախոսից կախվածությունը։ Երեխան կտրվում է իրականությունից` իր համար ստեղծելով վիրտուալ իրականություն, խոսում ու շարժվում է մուլտֆիլմերի ու խաղերի այն հերոսների ոճով, որոնց դիտում է ողջ օրը։ 

Մեծանալուն զուգահեռ խնդիրը խորանում է, եթե օրվա մեջ հեռախոսից կախվածությունը չի սահմանափակվում։ 

Այլընտրանքը մեկն է. կտրուկ և շրջադարձային քայլերի դիմել, երկար ժամանակով կտրել երեխային սմարթֆոններից ու հեռուստացույցից, մեծացնել նրա ֆիզիկական ու կոգնիտիվ ծանրաբեռնվածությունը, շփումը արտաքին աշխարհի եւ բնության հետ։ 

Խոսե՛ք, պատմե՛ք, նկարագրե՛ք Ձեր երեխաների համար այն աշխարհը, որտեղ նրանք ապրում են։ Ձեր կենդանի շփումը մի փոխարինեք արհեստական, սառը, անդեմ հեռախոսով!!! 

Սիրով` Կանա հոգեբանական կենտրոնի վարքային մասնագետ Լուսինե Մուսայելյան