Հայ ժողովրդի հարուստ և նշանավոր դարավոր մշակույթի մեջ իր ուրույն տեղն է գրավում զարդարվեստը։ Զարդարվեստը հայ ժողովրդի ստեղծած արվեստի ամենահին, բայց ամենակենսունակ բնագավառներից մեկն է, որը սկիզբ առնելով նախնադարյան անդասակարգ հասարակությունից այսօր ծաղկելով ձգվում է դեպի ապագա։ Զարդարվեստը նաև ամենամասսայական ձևերից մեկն է։ Նրա տարատեսակ մոտիվները հնագույն ժամանակներից զարդարել են մարդկային մարմինը, հագուստը, բնակավայրերը, գործիքները, պատմական, կրոնական հուշարձանները և այլն։ Տարբեր դարաշրջանում տարբեր հանգամանքներից ելնելով հայկաան զարդանախշերը տարբեր իմաստ և դեր են ստացել և յուրովի վերարտադրվել են։

Զարդարվեստի մոտիվների հիմքում ընկած են՝ մի կողմից՝ բնության ուժերը՝ իրենց օրգանական և անօրգանական աշխարհներով, իսկ մյուս կողմից՝ հասարակական հասկացողությունները՝ իրենց պատմական առումով։

1․ Հայ ժողովրդի զարդարվեստի մեջ բուսական մոտիվենրը գրավում են ամենագլխավոր տեղը։ Դա է պատճառը, որ զարդանկարներում հաճախ են հանդիպում ծաղիկների և վարսանդա-պտղային օրգանների նախշերը։

Բուսական մոտիվներում առանցքային դեր է կատարում կենաց ծառը՝ իր տարբեր մոտիվներով, ձևերով և դրսևորումներով։

2․ Կենաց ծառից անջատ կամ նրա հետ միասին զարդարվեստի մոտիվների մեջ ամենագլխավոր օրգաններից են հատիկա-սերմային մոտիվները՝ խորհրդանիշ համարվելով պտղաբերության հասկացողությանը։ Այս ենթակետում առանցքային դեր ունեն խնձորի և նռան մոտիվներով զարդանախշերը։

3․ 4 էլեմենտները զարդարվեստում՝ հող, ջուր, օդ, արև։ Անմիջականորեն կապված են հատիկա-սերմային մոտիվների հետ։ Որպեսզի հատիկը ծլի և զարգանա պիտի գտնվի հողի մեջ և սնուցվի ջրով, արևի ճառագայթներով և օդով։ Ուստի այս էլեմենտները բնութագրող նախշերը տարբեր դրսևորումներով հանդիպում են հայկական զարդարվեստում։

4․ Ծնող-զույգի, զավակի և նրանց հետ կապված մոտիվների արտացոլումը զարդարվեստում։

Զարդարվեստի ամենաբարդ տեսակը կենաց ծառն է, որը ծլում է հատիկից՝ 4 էլեմենտների շնորհիվ տալիս է արմատ, ցողուն, ճյուղ, ծաղիկ և պտղաբերում է։

Պտղաբերության հասկացությունը չի կարող իրականացվել առանց տարբեր սեռերի մարդկանց և կենդանիների միջամտության։ Հենց այս երևույթն էլ ընկած է այս խմբի զարդանախշերի մոտիվների հիմքում։

5․ Մեկ այլ խումբ են կազմում տոհմա-ընտանեկան հարաբերությունները արտացոլող և տոհմային կազմավորման մասին պատմող զարդնախշերը։ Դրանք պատմում են, թե ինչպես են կազմավորված եղել և կառավարվել հնագույն տոհմերն ու ցեղերը։

6․ Զարդարվեստի ամենաբարդ մոտիվներից են նաև մուտքերը, խորանները, գմբեթները, մատուռները, որոնք կապված են հայ ճարտարապեության հետ և արտացոլում են տվյալ ժամանակահատվածում ճարտարապետության առանձնահատկությունները։

7․ Ուսումնասիրելով զարդանախշերը, կարող ենք պատկերացում կազմել նաև հայ ժողովրդի առօրյայի մասին, քանզի բազմաթիվ զարդանախշեր արտացոլում են տոնահանդեսները, ծեսերը, թատերական տեսարանները։

8․ Զարդարվեստը պարունակում է նաև հարուստ վկայություններ դիցաբանության, թշնամի ուժերի դեմ պայքարի մասին՝ հանուն նյութական բարիքների։

Հայկական հնագույն զարդանախշերի մոտիվներով ոգեշնչված Լալունցի «Զարդանկար․ պատմության մեջ փորագրված» հավաքածուն նպատակ ունի արժևորելու և ճանաչելի դարձնելու հայ ժողովրդի հնագույն արվեստն ու մշակույթը։